Hem vatandaşın hem de kamunun öncelikli gündemi kira krizi. Süratle artan kiralar dar ve orta gelirli vatandaşları zorlarken, kentsel dönüşümün de önünü tıkıyor. Sıkıntıya kalıcı tahlil ise üretim. Pekala nasıl bir üretim gerekli? Bu soruya uzun müddettir kurduğu komitelerle cevap arayan Gayrimenkul Yatırımcıları Derneği (GYODER) ‘Yeni Konut Modeli’ni hazırladı.
Şahısların değil kurumsal firmaların kiraya veren olduğu, kira bedelini kamunun belirlediği, vatandaşın tıpkı konutta uzun mühlet kiracı olabildiği yeni modelin temelinde kamu-özel kesim işbirliği yer alıyor. ‘Yap-işlet-devret’ modeli ile devlet yerinde özel bölümün konut projesi geliştirip erişilebilir fiyatla kiraya vermesi, sonrasında mülkiyeti devlete devretmesi öneriliyor.
ÜST LİMİT KONULACAK
“Kira meselesini çözmek için özel kesim olarak elimizden geleni yapmaya hazırız” diyen GYODER Başkanı Mehmet Kalyoncu, yeni modeli şöyle anlattı: “Konut üretme sürecinde en büyük maliyet arsa maliyeti. Şu anda Türkiye ortalaması yüzde 50 düzeylerinde. Kamu kuruluşlarının, lokal idarelerin yahut gibisi kurumların elindeki emlak, aşikâr bir periyotta kamu–özel işbirliği formülü ile kıymetlendirilerek ve bir kira tarifesiyle muhakkak üst limitler konularak on binlerce düşük kiralı konut üretilebilir. Bu noktada GYODER Yeni Konut Modeli’ni oluşturduk. Yap-işlet-devret modeliyle, ferdî değil kamusal kiraya veren yapısını oluşturuyoruz ve kiracıyla kiraya veren ortasındaki sorunları ortadan kaldırıyoruz. Bu model, arsa maliyetini sıfıra indirerek kiraları yarı yarıya düşürüyor.
Kamu ve özel bölüm işbirliği modeliyle kullanıma açılacak yerlerde konutların üretilmesi sağlanırken, emlakın mülkiyeti devlette kalıyor. Kiralar ise, mesken sahiplerinin denetiminden çıkarılarak devletin hakkaniyetli kontrolüne ve kurumsal firmaların idaresine veriliyor. Bu modelle konut üretimlerinin 1 yıl içinde tamamlanması hedefleniyor. Bu sayede düşük kira sayılarıyla etraftaki yerleşim yerlerinin de ucuzlaması sağlanmış olacak.”
LÜKS VİLLA DEĞİL KİRALIK KONUT GEREK
Gayrimenkul kesiminin kira konusuna odaklanması gerektiğine dikkat çeken Kalyoncu, “Bodrum’da villa projesi yapmak yerine İstanbul’un merkezinde düşük kiralı konut üretmek dalın en değerli sorunu olmalı. İstanbul’un son yerlerini toplumsal menfaati ön planda tutarak değerlendirmeliyiz” dedi. Modeli kamu ile de paylaşacaklarını belirten Kalyoncu, “Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile Hazine ve Maliye Bakanlığı’na görüşmeye gideceğiz. Bakanlıkların yanında lokal idareler de sürece dahil olabilir. İstanbul’da üretimin yüzde 10’u önerdiğimiz erişilebilir konut modeli ile yapılırsa kira piyasası rahatlar” tabirlerini kullandı.
‘DÖNÜŞÜMÜ HIZLANDIRIR’
YENİ konut modelinin kentsel dönüşüme de katkı sunacağını belirten Kalyoncu, “Riskli meskenlerin yenilenmesi ortalama 3 yıl sürüyor. Meskenlerini tahliye eden vatandaşa da bu süreçte kiralık konut gerekli. İşte hazırladığımız bu model bu gereksinimi da karşılar ve sürece sürat kazandırır” dedi. Kalyoncu, İstanbul’un dönüşümü için rezerv alanlara yapılacağı açıklanan 350 bin konutta da yeni modelin uygulanabileceğini kelamlarına ekledi.
ADIM ADIM YENİ MODEL
– Kamu, özel bölüme kiralık konut üretimi için arsa tahsis edecek. Yerler müsaade ve imar süreçleri tamamlanmış, ruhsatı alınmış biçimde hazırlanacak.
– İhale yapılacak ve en güzel teklifi veren firma proje geliştirecek.
– Yerin üst kullanım hakkı özel bölümde olacak, mülkiyet devlette kalacak.
– Periyodu alan firma Özel Gayeli Şirket (ÖAŞ) kuracak. Geliştirici firma, finansmanı bulma, tasarım, inşaat, bakım ve tamirinden sorumlu olacak.
– Kira bedelleri ve kiralama kriterleri devlet tarafından belirlenecek ve denetlenecek.
– Kira kontratları 3 yıl ve üzeri olabilecek.
– Kontrat mühleti (20 yıl ve üzeri) sonunda konutların mülkiyet hakkı devlete devredilecek.
KİRA BEDELİ NE OLACAK?
Kalyoncu, ‘Kiralar hangi düzeye düşer?’ sorumuzu şöyle yanıtladı: “Bu modelle ortalama kira bedeli, orta ve orta alt gelir kümesindeki bir ailenin hane halkı gelirinin yüzde 30-50’si kadar olacak. Bugünün kaideleriyle örnek verirsek, İstanbul’da kiralar konutların büyüklüğüne nazaran değişmekle birlikte 10-12 bin liraya, hatta bunun da altına inebilir.”
Yeni Konut Modeli’nin lansmanına (soldan sağa) KÖİ Araştırma Merkezi Lideri Dr. Eyüp Vural Aydın, GYODER İcra Heyeti Üyesi Doç. Dr. Serhat Başdoğan, GYODER Lider Yardımcısı Neşecan Çekici, GYODER Başkanı Mehmet Kalyoncu, GYODER Lider Yardımcısı Sertac Karaağaoğlu, GYODER Lider Yardımcısı Cem Yılmaz katıldı.