Resmi Gazete’de yer alan karara nazaran, çeşitli formlarda açıkladıkları fikirleri yahut katıldıkları toplantı ve şov yürüyüşlerindeki aksiyonları nedeniyle 19 müracaatçı hakkında, “terör örgütü propagandası yapmak”, “hakaret” ve “kanuna karşıt toplantı ve şov yürüyüşü düzenlemek” kabahatlerinden davalar açıldı.
Hapis ya da isimli para cezası alan ve haklarında HAGB kararı verilen bu şahıslar 5 yıl kontrol altına alındı.
HAGB kararlarına karşı yaptıkları itirazlardan sonuç alamayan müracaatçılar, “denetim altına alınmalarının tabir özgürlüğü ile toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme haklarını ihlal ettiği” savıyla Anayasa Mahkemesine kişisel müracaatta bulundu.
Yüksek Mahkeme, müracaatçıların, Anayasa’nın 26’ncı ve 34’üncü unsurlarında teminat altına alınan “ifade özgürlüğü” ile “toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakkı”nın ihlal edildiğine karar verdi.
Mahkeme, ihlallerin sonuçlarının ortadan kaldırılması için karar örneklerinin yargılamayı yapan mahkemelere ve bilgi için TBMM’ye gönderilmesini kararlaştırdı.
KARARIN GEREKÇESİNDEN
Anayasa Mahkemesinin münasebetinde, ceza ölçüsü 2 yılın altında olan kabahatlerde uygulanan HAGB’nin sanığı 5 yıl kontrol altına aldığı, bu müddet içinde öteki bir kabahat işlenmemesi halinde de belgenin düşmesi manasına geldiği tabir edildi.
Gerekçede, Anayasa Mahkemesinin, daha evvel de çeşitli fikir açıklamaları nedeniyle verilen HAGB kararlarının ve hükmedilen kontrol müddetlerinin, “bireylerin tabir yahut basın özgürlüğü ya da toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakkı üzere birtakım temel hak ve özgürlüklerine müdahale ve ihlal teşkil ettiği”ne karar verdiği anımsatıldı.
“HAGB, BERAATE SEÇENEK BİR KARAR TİPİ DEĞİL”
Beraat kararına seçenek bir karar çeşidi olmayan HAGB’nin unsur olarak beraat etme oranlarını etkilememesi gerektiği belirtilen münasebette, istatistiklere bakıldığında, HAGB kurumu yürürlüğe girdikten sonra verilen beraat oranlarında düşüş yaşandığı aktarıldı. Münasebette, şunlar kaydedildi:
“Bu çerçevede Anayasa Mahkemesi, daha evvel verdiği ihlal kararlarını, eldeki müracaatta incelenen HAGB evraklarındaki Anayasa’ya terslikleri, AİHM içtihadını ve Yargıtayın tıpkı mevzuda verdiği çok sayıda bozma kararını birlikte değerlendirdiğinde, derece mahkemelerinin, HAGB kararı verilen belgelerde, adil yargılanma hakkının neredeyse tüm prensiplerini sistemsel biçimde yok sayarak, tarz garantilerini istismar ettikleri kanaatine varmıştır.”
“KAMUOYUNDAKİ FARKLI SESLERİN SUSTURULMASINA YOL AÇAR”
Usul garantilerinin bu formda istismar edildiği yargılamalar sonucunda, müracaatçılar hakkında HAGB kararı verilmesinin, müracaatçıların tabir özgürlükleri ile toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakları üzerinde ağır ve tümüyle keyfi bir müdahale baskısı oluşturduğu belirtilen münasebette, şu tespitler yapıldı:
“HAGB kurumunun bu halde uygulanması, sırf daha evvel cezalandırılmış bireyleri, Anayasa’nın 26. ve 34. unsurları ile korunan haklarını bir daha kullanmaktan caydırmakla kalmaz, hiç kuşkusuz tıpkı vakitte toplumun başka mensuplarını da niyetlerini serbestçe açıklamaktan ve toplantı ve şovlara katılmaktan caydırır. Adapsız yargılamalar sonucunda cezalandırılma dehşetinin doğurduğu caydırıcı tesir, toplumdaki ve kamuoyundaki farklı seslerin susturulmasına yol açar ve hiç kuşkusuz çoğulcu toplumun sürdürülebilmesine de pürüz olur.
Tüm bu nedenlerle mevcut yasal düzenlemeler, HAGB kurumunun uygulanmasından kaynaklanan ve belirtilen sıkıntıları gidermeye yetmemekte, müracaatçıların tabir özgürlüğü ve toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakkı üzere çeşitli temel hakları üzerinde oluşan caydırıcı etkiyi sistemsel olarak giderememektedir.”
HAGB KARARLARINA İTİRAZLAR
Mevcut sistemde, itiraz mercilerinin, HAGB itirazları üzerine verdikleri kararların, “dosya üzerinden, yeknesak biçimde ve birden fazla kere bir cümleden ibaret münasebetlerden oluştuğu”nun görüldüğü belirtilen münasebette, uygulamada, itiraz mercilerinin, makul bir münasebetle yanıt vermeleri gerektiği aktarıldı. Münasebette, lakin bu mercilerin, sistemsel olarak bu yükümlülüklerini yerine getirmedikleri sonucuna ulaşıldığı söz edildi.
Mevcut yasal düzenlemelerin, HAGB kurumunun uygulanmasından kaynaklanan meseleleri gidermeye yetmediği vurgulanan münasebette, şöyle denildi:
“Nitekim görülmektedir ki ne 5271 sayılı Kanun’da HAGB kurumuna ait yapılan yasal değişiklikler ne Yargıtayın bahse ait içtihatları ne de birinci derece mahkemelerinin uygulamaları kararda detaylı biçimde ortaya konulan sıkıntıları ortadan kaldırmakta kâfi olmuştur. Bir bütün olarak HAGB kurumunu oluşturan mevzuatın, başta tabir özgürlüğü olmak üzere temel hak ve özgürlüklerin daima ihlallerine yol açan yapısal meseleler ihtiva ettiği ve kelam konusu problemlerin kanun koyucunun düzenlemesi dışında bir yolla ‘söz gelimi yargı organlarınca yapılan yorumlarla’ ortadan kaldırılmasının mümkün olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Mevcut uygulamanın süregelen ihlalleri önlemede açıkça yetersiz kalması karşısında temel hak ve özgürlüklerin ihlal edildiği tezlerinin öncelikle olağan yasa yolları ile tahlile kavuşturulması için itiraz yolunun aktifleştirilmesi ya da istinaf/temyiz kanun yollarının açılması üzere birtakım yasal düzenlemeler yapılması ve böylece HAGB kararlarının Anayasa Mahkemesince birinci elden incelenmesi ihtimalinin önüne geçilmesi gerekmektedir.”